लेखकः-जितेेन्द्र यादव
नेपालको समसामयिक राजनीतिमा मधेश केन्द्रित दलहरूको मोर्चाबन्दीले विविध दृष्टिकोणलाई जन्म दिएको छ। संविधान संशोधन विधेयकको सन्दर्भमा यी दलहरूको भूमिका र उद्देश्य के हो भन्ने प्रश्नले गम्भीरता पाएको छ। मोर्चाबन्दीको असली आवश्यकता छ कि यो केवल राजनीतिक प्रयोग हो भन्ने बहसले मधेशी जनताको ध्यान तानेको छ।
संविधान संशोधन र मधेशी मोर्चाको भूमिका
संविधान संशोधन विधेयक पारित गराउन राष्ट्रिय सभाको भूमिका अहम रहन्छ । जनताको धारणा अनुसार, जनता समाजवादी पार्टी, नेपाल (जसपा) का अध्यक्ष उपेन्द्र यादवको समर्थन वा असमर्थनले नै विधेयक पारित हुने वा नहुने निर्धारण गर्दछ। यस अवस्थामा अन्य मधेश केन्द्रित दलहरूले जसपा नेपाललाई बाहिर राखेर मोर्चाबन्दी गर्दै विरोध गरिरहेको अवस्थामा उनीहरूको भूमिका र उद्देश्यमा प्रश्न उठ्छ।
मोर्चाबन्दीको औचित्य
१. द्वैध चरित्रको राजनीति
मधेश केन्द्रित केही दलहरू सरकारमा सहभागी छन् र विधेयक पारित गराउने जिम्मेवारी उनीहरूकै हो। तर, तिनीहरू नै विधेयकको विरोधमा मोर्चाबन्दी गर्दैछन्।सरकारमा सहभागी दलहरूले सरकारले ल्याएको विधेयकको विरोध किन गर्ने? यदि सरकारको नीतिसँग असहमति छ भने मन्त्रीहरूले राजीनामा दिएर सशक्त रूपमा विरोध किन नगर्ने?
२. जनतालाई भ्रमित पार्ने राजनीति
एकातिर सरकारमा बसेर सत्ता सन्तुलनको लाभ उठाउने र अर्कोतिर सडकमा उत्रिएर विरोध प्रदर्शन गर्ने कार्यले मधेशी जनतालाई कुन सन्देश दिन्छ? वास्तवमै विधेयकमा समस्या छ भने, त्यसको विरोध सरकारले भित्रै बस्नेहरूले गर्ने कि बाहिरबाट? मधेशी जनताले वास्तविकता बुझ्नेछन् कि यो केवल राजनीतिक सत्ताको खेल मात्र हो।
मधेश केन्द्रित ८ दलीय मोर्चा: एकता कि विभाजन?
आठ दलीय मोर्चाको उद्देश्य के हो? यदि मोर्चाबन्दीको उद्देश्य संविधान संशोधनलाई सशक्त समर्थन गर्नु हो भने, जसपाको सहभागिताविना यसले के अर्थ राख्छ? जसपा नेतृत्वको पार्टीलाई कमजोर बनाउन यो मोर्चा प्रयोग भइरहेको छ कि छैन भन्ने प्रश्न गम्भीर छ।
राजनीतिक अवसरवादको पराकाष्ठा
मधेश केन्द्रित दलहरूको गतिविधि कतै सत्तामा टिकिरहने र जनताको भावना दोहन गर्ने माध्यम मात्र त होइन? जसपाको बिना समर्थन विधेयक पारित हुँदैन, तर अन्य दलहरूले जसपाको उपेक्षा गर्दै मोर्चा बनाउनुको तुक के? सरकारले ल्याएको विधेयकको विरोध गर्ने तर सत्तामा टिकिरहने यो कस्तो राजनीति हो?
निष्कर्ष
मधेशी मोर्चा आवश्यकता हो, यदि यसले मधेशी जनताको अधिकार र उत्थानको सुनिश्चितता गर्दछ भने। तर, यो केवल राजनीतिक दलहरूको स्वार्थपूर्ति गर्ने माध्यम बनेको छ भने, यसको औचित्य समाप्त हुन्छ। ८ दलीय मोर्चाले मधेश आन्दोलनबाट प्राप्त उपलब्धिहरूलाई कमजोर पार्ने खतरा छ। यस्ता मोर्चाबन्दीहरूले मधेशी जनताको विश्वास गुमाउन सक्छन्।
मधेशी जनताले अब राजनीतिक दलहरूको वास्तविक उद्देश्य बुझ्नुपर्ने समय आएको छ। सरकारमा बसेर सत्ता सन्तुलनको खेल खेल्ने कि जनताको पक्षमा सशक्त रूपमा उभिने भन्ने कुरा दलहरूले स्पष्ट पार्नुपर्छ।
यदि मोर्चाबन्दीको उद्देश्य साँचो अर्थमा मधेशी जनताको हकहितको रक्षा गर्ने हो भने यसले सार्थकता पाउनेछ। तर, यदि यो केवल व्यक्तिगत स्वार्थ र सत्ताको खेल हो भने, मधेशी जनताले यसलाई अस्वीकार गर्नेछन्।
मधेशी जनताले विगतमा गरेका आन्दोलन र संघर्षको सार्थकता कायम राख्नका लागि, राजनीतिक दलहरूले आफ्नो उद्देश्य र भूमिका स्पष्ट पार्नुपर्छ। अन्यथा, यो राजनीतिक प्रयोग मात्र साबित हुनेछ।
